بهترین رفتار در مقابل حسادت کودک به خواهر و برادر؛ راهنمایی کامل برای والدین
در این مطلب، قصد داریم بهترین رفتار درمقابل حسادت کودک به خواهر و برادر را به شما معرفی کرده و عوامل تاثیرگذار در ایجاد خصومت در بین آن‌ها را بررسی کنیم. اگر شما هم گاهی اوقات احساس می‌کنید فرزندان‌تان به یکدیگر حسادت می‌کنند، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید.
در اغلب خانواده‌ها، خواهر و برادرها روابط دوستانه‌ای دارند. اما هر دوست خوبی هم ممکن است گاهی اوقات با طرف مقابل‌اش رقابت کند؛ به او حسادت ورزد و از او برنجند. حسادت و رقابت خواهر و برادرها یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که موجب نگرانی و دلسردی والدین می‌شود. اما سوال اصلی این است که حسادت چیست و پدرها و مادرها چگونه می‌توانند با ایجاد این احساس میان فرزندان‌شان مقابله کنند؟
حسادت چیست؟
حسادت یکی از پیچیده‌ترین احساساتی فردی است که عموما از آسیب‌های مداوم روحی، احساس کمبود، دست کم گرفته شدن و حس بی‌کفایتی یا حقارت ناشی می‌شود. این احساسات منفی معمولا حاصل اختلافات حل نشده، خشم‌های فروخورده، مقایسه شدن با افراد دیگر و دریافت نکردن حمایت کافی از اطرافیان است. حسودی کردن میتواند برای خود شخص و همچنین، برای طرف مقابل زیان‌آور، مخرب و گاهی حتی خطرناک باشد.
عوامل موثر بر حسادت کودک به خواهر و برادر چیست؟
پیش از آشنایی با بهترین رفتار در مقابل حسادت کودک به خواهر و برادر، لازم است عوامل موثر بر ایجاد رقابت در کودکان یک خانواده را بشناسید. برخی از کارشناسان عقیده دارند، حسادت خواهر و برادر از تمایل آن‌ها برای جلب توجه و دریافت عشق بیشتر از والدین ناشی می‌شود. اما تعداد دیگری از آن‌ها این واکنش را با نحوه برآورده شدن نیازها و تاثیر آن بر رشد شخصیت کودک مرتبط می‌دانند. شایع‌ترین عوامل موثر بر حسادت خواهرها و برادرها عبارتند از:
عوامل مرتبط با سن
دوران پیش‌دبستانی
مهارت‌های اجتماعی کودکان خردسال هنوز کاملا رشد نکرده و به‌اندازه کافی توسعه نیافته است. بنابراین، آن‌ها برای اثبات برتری خود از روش‌های پرخاشگرانه استفاده می‌کنند. بچه‌های خردسال برای محافظت از عشق والدین نسبت به خودشان، حفظ جایگاه‌شان در خانواده یا برای اعلام مالکیت و مراقبت از وسایل و اسباب‌بازی‌های‌شان با یکدیگر مبارزه می‌کنند.
دوران دبستان
کودکان در سنین دبستان به‌شدت درباره رعایت انصاف و عدل حساسیت دارند. از نظر این بچه‌ها، فضای منزل سرشار از مقایسه‌ها و رفتارهای ناعادلانه و غیرمنصفانه‌ای است که نارضایتی و حساسیت آن‌ها را تشدید می‌کند و موجب واکنش‌های حسادت‌آمیز یا پرخاشگرانه نسبت به خواهر و برادر می‌شود.
دوران نوجوانی
بچه‌ها در دوران نوجوانی به‌شدت برای استقلال‌شان ارزش قائلند و برای به‌دست آوردن یا حفظ آن مبارزه می‌کنند. بسیاری از نوجوانان احساس می‌کنند خواهر و برادر کوچک‌تر فضای زندگی و آرامش آن‌ها را تسخیر کرده و بر هم می‌زند. گاهی اوقات از کودکان در این سن خواسته می‌شود از فرزندان کوچک‌تر خانواده مراقبت کنند؛ این درست همان چیزی است که نوجوان‌ها را به طغیان، خشم و مبارزه وامی‌‌دارد. چنین رفتارهایی در قالب واکنش‌های حسادت‌آمیز تعریف می‌شوند.
اختلاف سنی خواهر و برادرها
بالا بودن تفاوت سنی خواهر و برادرها ممکن است احتمال بروز واکنش‌های حسادت‌آمیز و رفتارهای پرخاشگرانه را بیشتر کند.
عوامل فردی و خانوادگی
خلق‌وخوی فردی
فارغ از همه ترفندها، روش‌های تربیتی و پیش‌بینی‌های خانوادگی، هر بچه‌ای خلق‌وخو و شخصیت منحصر به‌فردی دارد که بر نحوه کنار آمدن او با اتفاقات و تغییرات اطراف و روش برخورد دیگران با او تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، ممکن است یکی از فرزندان خانواده درون‌گرا و دیگری برون‌گرا باشد. این ویژگی تعاملات اجتماعی و خانوادگی کودکان را به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌‌دهد.
نیازهای خاص
اگر یکی از فرزندان شما نیازهای ویژه یا بیماری خاصی داشته باشد قطعا به توجه و رسیدگی بیش‌تری نیازمند است. این موضوع میتواند باعث ایجاد رقابت و بروز واکنش‌های حسادت‌آمیز بین فرزندان شما شود.
مهارت‌های حل اختلاف والدین
گاهی اوقات، والدین نمی‌توانند اختلافات خواهرها و برادرها را به خوبی مدیریت کنند و مشکلات کوچک‌وبزرگ به‌وجود آمده بین آن‌ها را برطرف کنند. این ناهماهنگی‌ها به دامن زدن اختلافات کمک می‌کند و رنجش‌های ایجاد شده را شدت می‌بخشد.
سبک فرزندپروری والدین
هر دو مدل والدین کنترلگر و منفعل به مراتب بیشتر از پدر و مادرهای دلسوز و مشتاق برای رفع اختلافات به رقابت میان خواهرها و برادرها دامن می‌زنند و آن‌ها را برای بروز رفتارهای حسادت‌آمیز تحریک می‌کنند.
مشکلات فرهنگی
در بعضی از خانواده‌ها، الگوهای جنسیتی، زیبایی یا تواناییهای بیشتر یکی از فرزندان عامل اصلی توجه کردن به او به حساب می‌آیند. این رفتار بی‌نهایت غیرمنصفانه از ریشه‌های فرهنگی خانواده ناشی می‌شود و ممکن است موجب ایجاد احساس طردشدگی و رنجش خواهر و برادرهایی شود که به سهم خود به محبت و توجه والدین نیاز دارند.
دلایل حسادت کودک به خواهر و برادر چیست؟
برای آن‌که بتوانید بهترین رفتار در مقابل حسادت کودک به خواهر و برادر را نشان دهید، لازم است دلایل ایجاد این احساس منفی را بشناسید. برخی از اصلی‌ترین دلایل به‌وجود آورنده این احساس منفی عبارتند از:
مقایسه فرزندان با یکدیگر
مقایسه کودک با خواهر و برادرش یکی از مخرب‌ترین رفتارهایی است که با از دست رفتن اعتماد به‌نفس، ایجاد سرخوردگی و حس حقارت در کودک همراه است و نهایتا موجب متزلزل کردن روابط خواهرها و برادرها و بروز رفتارهای حسادت‌آمیز در آن‌ها می‌شود. مقایسه فرزندان با هم یکی از اصلی‌ترین عواملی است که به ایجاد رقابت ناسالم میان فرزندان خانواده منجر می‌شود.
جانبداری دائمی از یکی از فرزندان
کم‌تر فردی را می‌توان یافت که مشاجره با خواهر و برادرش را تجربه نکرده و گله‌مندی‌های خود را به والدین‌اش منتقل نکرده باشد. این اختلاف‌ها و نزاع‌ها طبیعی هستند. اما مشکل از آن‌جا شروع می‌شود که پدر و مادر به‌جای واسطه‌گری و حل مسئله تلاش می‌کنند یکی از بچه‌ها را مقصر جلوه دهند و از دیگری حمایت کنند. تکرار این موضوع، میتواند روابط خواهرها و برادرها را به شکل منفی تحت تاثیر قرار دهد و به حسادت و خصومت آن‌ها منجر شود.
الگوبرداری از پدر و مادر
برخی از والدین تضادهای موجود میان خودشان و افراد دیگر را درک می‌کنند؛ مهارت‌ها و تواناییهای خود را با شخص دیگری مقایسه نمی‌کنند؛ و بدون حسادت ورزیدن به دیگران و با رعایت احترام آن‌ها با افراد ارتباط برقرار می‌کنند. بی‌تردید، چنین والدینی الگوی مناسبی برای بچه‌های‌شان به حساب می‌آیند. از سوی دیگر، والدینی هم هستند که دائما خودشان و خانواده‌شان را با سایر افراد مقایسه می‌کنند و رفتارهای حسادت‌آمیزی نشان می‌‌دهند. طبیعتا این افراد، الگوهای تفکر و رقابت ناسالم را در خانواده و بین فرزندشان ایجاد می‌کنند.
بهترین رفتار در مقابل حسادت کودک به خواهر و برادر چیست؟
روش‌های پیشگیری از حسادت بین فرزندان
- نقاط قوت، استعدادها، توانایی‌ها و مهارت‌های منحصر به‌فرد هر یک از فرزندان‌تان را بشناسید و در زندگی روزمره روی آن‌ها تمرکز کنید. برای مثال، ممکن است یکی از فرزندان شما در زمینه نقاشی و دیگری در ریاضیات یا ادبیات تبحر داشته باشد؛ یا ممکن است یکی از بچه‌ها کاردستی‌های خوبی درست کند و دیگری به ورزش علاقه‌مند باشد. فراموش نکنید، هر فردی تواناییهای ویژه‌ای دارد که در صورت شناسایی و توسعه آن‌ها میتواند به‌شیوه خودش در زندگی موفق باشد.
- بین بچه‌های‌تان فرق نگذارید. یعنی، لازم است برای هر یک از آن‌ها به‌تنهایی وقت بگذارید، به یکایک‌شان محبت کنید و با تک‌تک آن‌ها ارتباط برقرار کنید. این یکی از اقدامات مهمی است که از بروز خشم، سرخوردگی و حسادت در بچه‌ها جلوگیری می‌کند.
- به‌صورت منظم، فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای را در نظر بگیرید که همه افراد خانواده به‌ویژه فرزندان در آن مشارکت فعالانه داشته باشند. حضور در فعالیت‌های خانوادگی به ایجاد شادی و نشاط، گسترش محبت، درک تواناییهای منحصر به‌فرد و همدلی اعضا خانواده با یکدیگر کمک می‌کند.
- اگر فرزندتان کار نادرستی انجام داده که باید سرزنش شود، هرگز به شخصیت او حمله نکنید. در عوض، روی کار بد او تمرکز کنید و اشتباهات‌اش را توضیح دهید. برای مثال، به‌جای گفتن: «پسر/دختر بد»، «بچه تنبل»، «بچه قلدر» یا مواردی از این قبیل، می‌توانید بگویید: «کاری که کردی اصلا درست نبود. حسادت/خشونت اصلا کار خوبی نیست. این رفتارها هم به خودت آسیب می‌زنه هم به خواهر/برادرت. می‌خوام راجع به رفتار بدت خوب فکر کنی و دیگه هیچ‌وقت تکرارش نکنی.»
- از برچسب‌زدن به بچه‌ها خودداری کنید. برخی از والدین، اسامی مستعار یا برچسب‌های منفی را به فرزندان‌شان اختصاص می‌‌دهند. انجام این کار تا ابد میتواند ذهن کودک را آشفته کند و شخصیت و زندگی آینده او را تحت تاثیر قرار دهد. در عین حال، کودکی که از اعضا خانواده‌اش القاب زشت و ناراحت‌کننده‌ای می‌گیرد احتمالا برای همه عمر از آن‌ها متنفر خواهد بود.
- هرگز فرزندان‌تان را با هم مقایسه نکنید. همان‌طور که قبلا هم گفتیم، هر بچه‌ای تواناییهای منحصر به‌فردی دارد. به‌عنوان والدین کودک وظیفه شما این است که استعدادهای او را شناسایی کرده و برای بهبود مهارت‌هایش تلاش کنید.
روش‌های پیشگیری از حسادت بین فرزندان
- در مشاجرات و دعواها، هرگز جانب یکی از بچه‌ها را نگیرید و دیگری را مقصر جلوه ندهید. در عوض، آن‌ها را تشویق کنید که به‌جای دعوا کردن با هم تبادل نظر کنند و با رعایت احترام، احساسات و حرف‌های‌شان را به یکدیگر بگویند. آن‌ها را راهنمایی کنید که در صورت بروز اختلاف در کنار یکدیگر بنشینند و از طریق گفت‌وگو به یک راه‌حل مشترک برسند. یادتان باشد، به‌عنوان والدین وظیفه شما این است که از سلامت روحی، روانی و جسمی فرزندان‌تان محافظت کرده و تا جای ممکن، ارتباط میان آن‌ها را تقویت کنید.
- به فرزندان‌تان یاد بدهید وسایل‌شان را با هم به‌اشتراک بگذارند و در عین حال، مراقب لوازم یکدیگر هم باشند.
- به الگوی مشاجرات و دعواها توجه کنید و با شناسایی دلایل اصلی تا جای ممکن از بروز اختلاف خودداری کنید. همان‌طور که قبلا هم گفتیم، در بسیاری از مواقع، حسادت از خشونت سرکوب شده و درگیری‌های حل نشده ناشی می‌شود.
- وقتی متوجه حسادت کودک به خواهر یا برادرش می‌شوید، واکنش شدید نشان ندهید. در عوض، ضمن تاکید بر نامناسب بودن رفتارش می‌توانید بگویید: «همه گاهی وقت‌ها به هم حسادت می‌کنن. این خیلی طبیعیه. منتها باید کنترلش کنیم. تو هم تواناییهای خیلی زیادی داری. می‌خوای بریم با هم قدم بزنیم.» به این ترتیب، به فرزندتان یاد می‌دهید احساسات خود را تجزیه‌وتحلیل و شناسایی کند و آن‌ها را بپذیرد.
سخن آخر
در این مطلب تلاش کردیم علاوه بر دلایل و عوامل موثر بر ایجاد حس حسادت، بهترین رفتار در مقابل حسادت کودک به خواهر و برادر را به شما معرفی کنیم. نظر شما چیست؟ آیا شما هم شاهد حسودی کردن خواهرها و برادرها به هم بوده‌اید؟ آیا این مشکل را با فرزندان‌تان هم دارید؟ شما بر مقابله با این مشکل چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
