تشویق بچه‌ها به جمع‌وجور کردن وسایل‌شان به‌ویژه برای مادر و پدرهای پرمشغله یک نبرد دائمی است. خبر خوب این است که این مبارزه می‌تواند به سرانجام قابل قبولی برسد. در این مطلب، قصد داریم برایتان درباره آموزش نظم دادن وسایل به کودک صحبت کنیم. با «بامامانا» همراه باشید.
از چه زمانی می‌توان آموزش نظم دادن وسایل به کودک را شروع کرد؟
طبق نظریه متخصصان، کودکان در سنین دو تا چهار سالگی به‌شدت به موضوع نظم دادن به وسایل تمایل پیدا می‌کنند و با انضباط و ثبات موجود در محیط خود هماهنگ می‌شوند. بنابراین، در طول این سال‌ها شما به راحتی و با دنبال کردن برخی استراتژی‌ها می‌توانید عادت مفید منظم بودن را در کودک ایجاد کرده و او را تشویق کنید که این روال را دنبال کند.
خبر خوب این است که بچه‌های نوپا در سنین پیش دبستانی تا حدودی می‌توانند حرکات‌شات را کنترل کنند و برخی از روتین‌ها را انجام دهند. بنابراین، می‌توانید آن‌ها را تشویق کنید که مطابق الگوی رشد و بسته به سن و وضعیت جسمی‌شان به‌طور فعال در تمیز کردن، جمع کردن وسایل و مراقبت از محیط اطراف با شما همکاری کنند. این در حالی است که کودک تا قبل از دو سالگی مهارت‌های حرکتی محدودی دارد و برای آموزش نظم دادن وسایل به او کافی است متقاعدش کنید وسیله‌ای که برداشته را به جعبه اسباب‌بازی‌ها یا دیگر مکان‌های مخصوص برگرداند.
روش‌های آموزش نظم دادن وسایل به کودک چیست؟
• تا جای ممکن احتمال آشفتگی را کاهش دهید
تعداد اسباب‌بازی‌ها و وسایل ریز و درشتی که در طول روز در اختیار کودک قرار می‌دهید با احتمال ایجاد آشفتگی و دشواری روند نظم دادن رابطه مستقیمی دارد. برای آن‌که فرزندتان بتواند به‌طور مستقل وسایل‌اش را جمع‌آوری کند، باید بداند هر اسباب بازی به کجا تعلق دارد. این امر موجب می‌شود که در میان هرج‌ومرج هم احساس نظم پیدا کرده و فکر کند می‌تواند از عهده مرتب کردن وسایل و درست کردن اوضاع برآید.
اولین قدم در مسیر آموزش نظم دادن وسایل به کودک این است که تعداد اسباب بازی‌های موجود را محدود کنید. برای ایجاد تنوع، هر چند وقت یک‌بار یعنی به‌صورت هفتگی، ماهیانه یا فصلی می‌توانید اسباب بازی‌های قبلی را کنار بگذارید و وسایل متنوع دیگری را جایگزین آن‌ها کنید. سپس، یکی از روزهای هفته را به تقسیم‌بندی آن‌ها اختصاص داده و به فرزندتان یاد بدهید درباره محل قرارگیری وسایلی که برای‌اش اهمیت بیش‌تری دارند تصمیم‌گیری کند. به این ترتیب، کودکی که اسباب بازی‌های محدودتری در اختیار دارد به‌سادگی می‌تواند جای هر وسیله‌ای را یاد بگیرد و در پایان روز مرتب‌شان کند.
• وظایف‌اش را تقسیم‌بندی و اولویت‌بندی کنید
در اغلب اوقات، مرتب کردن وسایل برای کودک یک کار طاقت‌فرساست. دلیل‌اش هم این است که او نمی‌تواند وظایف‌اش را اولویت‌بندی کند. در واقع، او اصلا نمی‌داند کارش را باید از کجا شروع کند. بنابراین، لازم است شما فهرست منظم و سرگرم‌کننده‌ای برای‌اش درست کرده و هر یک از وظایف را به ترتیب اولویت به او یادآوری کنید.
یادتان باشد، آموزش نظم دادن وسایل به کودک باید در کمال آرامش انجام شود. سرعت کار را بسته به سن‌وسال و توانایی‌های بچه کاهش دهید تا دچار اضطراب و دلسردی نشود. پیشنهاد می‌کنیم این روند را با انجام کارهای ساده‌تر شروع کنید. برای مثال، ممکن است مرتب کردن تختخواب هنوز از عهده فرزندتان خارج باشد؛ یا شاید برای انجام آن به وقت بیش‌تری نیاز داشته باشد. پس، بهتر است این کار را به بعد موکول کرده و در عوض، روی قرارگیری هر یک از اسباب بازی‌ها در مکان درست تمرکز کنید. به این ترتیب، فرزندتان کم‌کم یاد می‌گیرد با پروژه‌های پیچیده کنار بیاید و در هنگام انجام هر کاری واقعا احساس موفقیت کند.
• وسایل کودک را در دسترس‌اش قرار دهید
برای آسان‌تر شدن روند آموزش نظم دادن وسایل به کودک، لازم است او به محل ذخیره‌سازی اسباب بازی‌ها و لوازم‌اش دسترسی داشته باشد. به این ترتیب، ترغیب می‌شود آن‌ها را سر جای خودشان بگذارد. اگر اسباب بازی‌ها را در قفسه‌های بلند و دور از دسترس قرار دهید؛ یا در صورتی که باز کردن درپوش جعبه‌های نظم‌دهنده برای بچه دشوار باشد، انگیزه و رغبتی برای جمع‌آوری وسایل‌اش نخواهد داشت.
به‌منظور راحت‌تر شدن این روند، پیشنهاد می‌کنیم تعداد محدودی از وسایل و اسباب‌بازی‌های مورد نیاز فرزندتان را در جعبه‌های برزنتی با درپوش چسبی ذخیره کنید و آن‌ها را در طبقات پایین قفسه‌ها قرار دهید. به این ترتیب، او در هنگام انتخاب اسباب‌بازی‌ها و نظم دادن به آن‌ها مستقل‌تر عمل خواهد کرد.
• به فرزندتان یاد بدهید که برای وسایل‌اش ارزش قائل باشد
با توجه به سن‌وسال کودک، برای‌اش توضیح بدهید که هر یک از اسباب‌بازی‌ها، لباس‌ها و ملزومات‌اش با صرف هزینه قابل توجه و با عشق و محبت فراوانی فرآهم شده‌اند. بنابراین، لازم است در نگهداری آن‌ها کوشا باشد. برای مثال، به فرزندتان بگویید: «اگه اسباب بازی‌هات رو روی زمین رها کنی، ممکن زیر دست‌وپا بشکنن. این‌جوری، هم ممکنه به خودت آسیب بزنن و هم این‌که از بین می‌رن و دیگه نمی‌تونی باهاشون بازی کنی» یا «ببین. وقتی لباس‌هات رو با دقت توی کمد آویزون می‌کنی، تمیز و مرتب باقی می‌مونن و دفعه بعد راحت‌تر می‌تونی ازشون استفاده کنی. مهم‌تر این‌که، پاره و فرسوده هم نمی‌شن.»
• انتظارات‌تان را به‌طور واضح و آشکار بیان کنید
گاهی اوقات، ممکن است فرزندتان دقیقا متوجه نشود چه انتظاری از او دارید. بنابراین، لازم است شما بارها و بارها برای او توضیح دهید که باید با اشیا محترمانه رفتار کند و قدر داشته‌هایش را بداند. سپس، برای کودک شرح داده و در عمل نشان دهید که احترام به دارایی‌ها به‌معنای مراقبت از آن‌ها و قرار دادن‌شان در جاهای مخصوصی است که برای آن‌ها در نظر گرفته شده است.
به‌عنوان مثال، می‌توانید به فرزندتان بگویید: «خوشحالم که اسباب بازی‌ات رو دوست داری عزیزم. از تو انتظار دارم به‌خوبی از وسایلت مراقبت کنی. یعنی، با آرامش رفتار کنی؛ مواظب باشی نشکنه و بعد از بازی اتاقت رو مرتب کنی و اسباب بازی رو سر جای خودش قرار بدی.»
• قوانین مشخص و واضحی را در نظر بگیرید
آموزش نظم دادن وسایل به کودک هم درست مانند دیگر موارد تربیتی باید با وضع قوانین، گفت‌وگو، تکرار و در صورت لزوم با تنبیه همراه باشد. منظور از تنبیه، محروم کردن کوتاه مدت کودک از بازی یا دسترسی به وسیله دلخواه است. در غیر این‌صورت، ممکن است بی‌نظمی و ارزش قائل نبودن برای دارایی‌ها به بخش جدایی‌ناپذیری از شخصیت او تبدیل شود. برای جلوگیری از این اتفاق، لازم است قوانین و مقررات مشخصی را در نظر بگیرید و برای فرزندتان شرح دهید که در صورت عمل نکردن به این مقررات با پیامدهای خاصی مواجه خواهد شد.
برای مثال، می‌توانید به کودک بگویید: «ببین، اگه مراقب وسایلت باشی و با اسباب‌بازی‌هات درست و آروم بازی کنی، دوباره می‌تونی این ماشین/کالسکه/عروسک رو برداری. تازه، اگه خیلی ازت راضی باشم ممکنه یه اسباب‌بازی دیگه هم برات بخرم. وگرنه، تا چند روز اجازه نداری بهشون دست بزنی.»
• حس مسئولیت‌پذیری را در فرزندتان تقویت کنید
آموزش نظم دادن وسایل به کودک یکی از مهم‌ترین مراحل تربیتی است که علاوه بر تقویت انضباط شخصی و ارزش و اهمیت قائل شدن برای داشته‌ها، احساساتی مانند مسئولیت‌پذیری، اعتماد به‌نفس و استقلال کودک را نیز افزایش می‌دهد. یکی از راه‌های بالا بردن حس مسئولیت‌پذیری و ترغیب کودک برای مشارکت در منظم کردن وسایل این است که برای انجام هر رفتار مثبتی یک پاداش کوچک و معقول در نظر بگیرید. به این ترتیب، تشویق‌اش می‌کنید که قوانین را با دقت دنبال کند.
• اشتباهات فرزندتان را ببخشید و مشوق او باشید
یادتان باشد، اشتباه کردن بخش جدایی‌ناپذیری از روند یادگیری است. اگر کودک شما برای دارایی‌های خود ارزش قائل نیست، سعی کنید موقعیت را در ذهن‌تان به‌عنوان راهی عالی برای یادگیری چیزهای جدید و ایجاد پیوندی صمیمانه‌تر با یکدیگر در نظر بگیرید. به این ترتیب، به‌طور تصاعدی می‌توانید شاهد نتایج چشمگیرتری باشید. زمانی که فرزندتان کوتاهی کرده و وسایل‌اش را منظم نمی‌کند صبور باشید و با آرامش و محبت قوانین را برایش تکرار کنید. در عین حال، خودتان هم می‌توانید دست به‌کار شوید و نظم و ترتیب را به‌صورت عملی به او آموزش دهید.
• الگوی خوبی باشید
بچه‌ها به‌ویژه در شش سال ابتدایی زندگی خود با جذب اطلاعات از محیط اطراف و تحت نظر گرفتن رفتارهای دیگران تلاش می‌کنند دنیای پیرامون‌شان را درک کرده و در آن مشارکت کنند. با توجه به آن‌چه گفته شد، والدین می‌توانند بهترین الگوی رفتاری برای فرزندشان باشند. بنابراین، اگر می‌خواهید روند آموزش نظم دادن وسایل به کودک را با موفقیت پشت سر بگذارید، لازم است در ابتدا خودتان فرد تمیز و مرتبی باشید. زیرا، کودک ناخواسته از شما تقلید می‌کند. برای شروع، لازم است به‌محض رسیدن به منزل همه وسایل از جمله کفش‌ها و کیف دستی‌تان را در مکان مخصوص‌شان قرار دهید و لباس‌های‌تان را در کمد آویزان کنید.
در واقع، باید طوری رفتار کنید که نظم و انضباط در منزل به الگویی غیر قابل چشم‌پوشی تبدیل شود. سپس، مراحل جمع‌آوری وسایل را برای فرزندتان توضیح داده و او را در انجام این کار مشارکت دهید.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان درباره آموزش نظم دادن وسایل به کودک صحبت کردیم و برخی از بهترین راهکارها را در این زمینه برشمردیم. نظر شما چیست؟ شما برای یاد دادن نظم و ترتیب به فرزندتان چه می‌کنید؟ آیا خودتان فرد منظمی هستید؟ چطور او را تشویق می‌کنید از قوانین شما پیروی کند؟ لطفا دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
