همه‌چیز درباره اضطراب اجتماعی کودک؛ نشانه‌ها و روش‌های درمان در خانه
اضطراب اجتماعی چیزی فراتر از خجالتی بودن است. کودکان مبتلا به این اختلال در جمع‌ها به شدت احساس ناراحتی می‌کنند. این امر در برخی موارد می‌تواند توانایی آن‌ها را برای انجام کارهای روزمره مختل کند. در این مطلب، قصد داریم کلیه اطلاعات مورد نیاز را درباره اضطراب اجتماعی کودک با شما در میان بگذاریم. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
اضطراب اجتماعی کودک چیست؟
اضطراب اجتماعی کودک نوعی اختلال است که معمولا در اثر نگرانی شدید بچه‌ها از طرد شدن یا قضاوت منفی دیگران ناشی می‌شود. این دسته از بچه‌ها فقط خجالتی نیستند؛ بلکه به‌اندازه‌ای تحت فشار قرار دارند که حتی از خجالت کشیدن خودشان هم می‌ترسند. این موضوع باعث می‌شود از انجام بسیاری از کارهای ضروری و اعلام نیازهای‌شان هم اجتناب کنند. برای مثال، ممکن است آن‌ها از رفتن به جشن تولد، صحبت در کلاس یا غذا خوردن در جمع امتناع کنند؛ زیرا به شدت از اشتباه کردن و قضاوت دیگران واهمه دارند.
نشانه‌های اضطراب اجتماعی کودک چیست؟
از ملاقات یا صحبت با افراد مختلف واهمه دارد
این پریشانی ممکن است روزها یا هفته‌ها قبل از یک رویداد شروع شود.
دائما در مورد قضاوت دیگران نگران است
براساس تحقیقات انجام شده در انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا، کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است به‌اندازه‌ای نگران رفتارهای‌شان باشند که به‌طور مشهودی مضطرب به‌نظر برسند. برای مثال، آن‌ها از این می‌ترسند که مبادا در هنگام حرف زدن سرخ شوند، تپق بزنند یا صحبت‌های‌شان کسل‌کننده باشد. یعنی، از این می‌ترسند که روی دیگران تاثیر نامناسبی بگذارند.
دچار خودآگاهی شدید و افراطی است
خودآگاهی و خودارزیابی افراطی باعث می‌شود فرد دائما نگران نحوه عملکردش در اجتماع باشد و کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین رفتارهای‌اش را در ذهن‌اش بررسی کند. این دسته از بچه‌ها همیشه از این می‌ترسند که از نگاه دیگران کم‌ارزش، نادان و ناخوشایند به‌نظر برسند.
از قرار گرفتن در موقعیت‌های تحریک‌آمیز اجتناب می‌کند
این موضوع موجب می‌شود، کودک تا جای ممکن از سرویس‌های بهداشتی عمومی، صحبت با معلم‌ها یا شرکت در جشن تولدها و جمع‌های شلوغ اجتناب کند.
اوقات تلخی می‌کند و به والدینش می‌چسبد
اضطراب اجتماعی کودک موجب می‌شود در رویدادها، میهمانی‌ها و جمع‌ها دائما اوقات تلخی کند و به‌سختی از والدین خود فاصله بگیرد.
اضطراب اجتماعی کودک با نشانه‌های فیزیکی همراه است
کودکان مبتلا به این اختلال وقتی در جمعی حاضر می‌شوند به‌شدت عرق می‌کنند، سرخ می‌شوند، سرگیجه می‌گیرند، دچار حالت تهوع می‌شوند یا ضربان قلب‌شان شدیدا بالا می‌رود. در موارد حاد، حتی ممکن است دچار حملات پانیک هم بشوند.
به‌سختی می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند
کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی به‌سادگی نمی‌توانند دوست پیدا کنند و با هم‌کلاسی‌های‌شان ارتباط برقرار کنند. این دسته از بچه‌ها معمولا از هیچ موقعیتی به‌اندازه کافی لذت نمی‌برند و دائما احساس تنهایی می‌کنند.
در محیط‌های اجتماعی غمگین یا عصبانی به‌نظر می‌رسد
بچه‌ای که نتواند با همسالان‌اش ارتباط برقرار کند طبیعتا تنها و منزوی باقی می‌ماند. تنهایی و انزوا وقتی با خودارزیابی افراطی ترکیب شود کودک را بیش از پیش از دست خودش و حتی از دیگران عصبانی می‌کند و موجب غم و اندوه او می‌شود.
در جمع صحبت نمی‌کند
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، اضطراب اجتماعی کودک موجب می‌شود او همیشه از قضاوت دیگران واهمه داشته باشد. نگرانی از اشتباه کردن و جالب و سرگرم‌کننده نبودن از مهم‌ترین دلایلی است که بچه را بیش از پیش در سکوت و انزوا فرو می‌برد. به این ترتیب، کودک نمی‌تواند احساسات، افکار، خواسته‌ها و نیازهای‌اش را با دیگران به‌اشتراک بگذارد.
از برقراری تماس چشمی خودداری می‌کند
بچه‌های مبتلا به این اختلال معمولا به‌دلیل ترس از قضاوت دیگران و کمبود اعتماد به‌نفس و عزت نفس از برقراری ارتباط نزدیک و تماس چشمی با افراد اجتناب می‌کنند. آن‌ها در هنگام حرف زدن با سایرین یا زمانی‌که احساس می‌کنند در مرکز توجه هستند به زمین چشم می‌دوزند یا به اطراف نگاه می‌کنند.
برای اطمینان‌خاطر دائما سوالات مختلفی را مطرح می‌کند
این دسته از کودکان دائما از والدین‌شان می‌پرسند: «اگه توی کلاس حرف اشتباهی بزنم چی می‌شه؟» یا «اگه کار خجالت‌آوری بکنم چه اتفاقی میفته؟» این پرسش‌ها از استرس شدید و خودآگاهی افراطی آن‌ها ناشی می‌شود.
تمارض می‌کند
در موارد حاد، اضطراب اجتماعی کودک موجب تمارض و امتناع مداوم از حضور در مدرسه می‌شود.
نشانه‌های اضطراب اجتماعی کودک در چه سنی بیشتر دیده می‌شود؟
علائم اختلال اضطراب اجتماعی کودک معمولا بین سنین هشت تا پانزده سالگی ظاهر می‌شود. توجه داشته باشید، نشانه‌های این اختلال ممکن است در کودکان مختلف به اشکال متفاوتی مشاهده شود. برای مثال، بعضی از بچه‌ها در همه موقعیت‌های اجتماعی دچار این نوع اضطراب می‌شوند. اما کودکانی هم هستند که فقط در شرایط خاص مانند هنگام غذا خوردن در جمع یا صحبت کردن در کلاس این عارضه را تجربه می‌کنند.
چگونه می‌توان از اضطراب اجتماعی کودک اطمینان یافت؟
کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی دچار چنان اضطراب شدیدی می‌شوند که از حضور در جمع خودداری می‌کنند یا در طول این مدت به‌شدت ناراحت می‌شوند. برای اطمینان از ابتلای بچه به این اختلال، لازم است علائم اضطراب او را در زمان همراهی با همسالان و بزرگسالان کنترل کرد. اگر کودکی حداقل به‌مدت ۶ماه نشانه‌های اضطراب اجتماعی را داشته باشد می‌توان او را مبتلا به این اختلال دانست.
روش درمان اضطراب اجتماعی کودک چیست؟
خوشبختانه، اضطراب اجتماعی کودک یک اختلال قابل درمان است. برای این منظور، پزشک معالج از رفتار درمانی، تجویز دارو یا ترکیب این دو روش استفاده می‌کند. درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین روشی است که به بهبود این اختلال کمک می‌کند. با بهره‌گیری از این تکنیک، بچه‌ها یاد می‌گیرند احساسات‌شان را مدیریت کنند و مهارت‌های مقابله‌ای خود را توسعه دهند. خبر خوب این است که در صورت لزوم، داروهای مربوط به اختلال اضطراب اجتماعی معمولا برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند.
روش‌های خانگی مقابله با اضطراب اجتماعی کودک چیست؟
نخستین گام برای مقابله با اضطراب اجتماعی کودک این است که این مشکل را به‌رسمیت بشناسید. کودکان مبتلا به این اختلال به‌خوبی با ترس و نگرانی‌شان در موقعیت‌های اجتماعی آشنایی دارند؛ با این حال، معمولا دلیل آن را نمی‌‌دانند. بنابراین، لازم است وضعیت را برای‌شان شرح دهید. در مرحله دوم، با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید به آرامش ذهنی کودک و مدیریت احساسات او کمک کنید:
۱. استراتژی‌های تمدد اعصاب را به فرزندتان آموزش دهید
- تنفس عمیق و دیافراگمی یکی از بهترین روش‌هایی است که به آرام کردن ضربان قلب و بهبود اضطراب کمک می‌کند. به فرزندتان بیاموزید با دهان بسته، به آرامی و طی ۴ شماره هوا را از طریق بینی به درون بکشد. این کار را باید طوری انجام دهد که شکمش درست مثل یک بادکنک به‌تدریج باد شود. در مرحله بعد، لازم است دوباره تا ۴ بشمارید. در این فاصله باید هوا همچنان در محفظه شکمی حبس شود. در نهایت، به کودک بگویید نفسش را به‌تدریج و طی ۴ شماره دیگر از طریق دهان خارج کند. این کار را روزی چند بار انجام دهید.
- تصویرسازی ذهنی هم از دیگر روش‌هایی است که به کاهش فشار عصبی کمک می‌کند. برای این منظور، لازم است به فرزندتان یاد بدهید در حالی که نفس عمیق می‌کشد از قوه تخیل‌اش استفاده کند و تصاویر و ماجراهای آرامش‌بخشی را مجسم کند. در عین حال، شما هم می‌توانید یک داستان کوتاه را با صدای آهسته و یکنواخت و لحنی آرام برایش بازگو کنید.
- آرام‌سازی پیشرونده عضلانی هم یکی دیگر از تکنیک‌های موثری است که به بهبود اضطراب کمک می‌کند. در شرایط استرس‌زا، فرزندتان تمایل دارد عضلاتش را منقبض کند. با استفاده از این روش، او یاد می‌گیرد ماهیچه‌هایش را شل کرده و تنش را از بدنش خارج کند. برای این منظور، به کودک یاد بدهید یکی از دست‌هایش را مشت کند. لازم است مشت‌اش را برای مدت ۵ ثانیه محکم نگهدارد و پس از گذشت این زمان آن را به‌آرامی رها کند. سپس، به‌تدریج همین تمرین را با عضلات بازو، گردن، شانه و پاها هم تکرار کنید.
۲. استراتژی ساختاربندی دوباره ذهن را به فرزندتان یاد بدهید
اختلال اضطراب اجتماعی کودک معمولا در نتیجه باورهای منفی ایجاد می‌شود. این باورها هجوم افکار استرس‌زا را در ذهن کودکان تقویت می‌کند. این نوع تصورات به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- مجسم کردن بدترین سناریوها
- واکنش بیش از اندازه به کوچک‌ترین اتفاقات
- شخصی‌سازی کردن مسائل
- نگرانی از قضاوت منفی دیگران
برای کمک به ساختاربندی دوباره ذهن، لازم است به فرزندتان بیاموزید افکار منفی را بشناسد و تصورات مثبت را جایگزین آن‌ها کند. برای مثال، اگر فرزندتان می‌گوید: «معلمم فکر می‌کنه من احمقم؛ چون درست نمی‌تونم روخونی کنم.» به او کمک کنید تا باورهای منفی خود را شناسایی کند و واقعیت امر را تشخیص دهد. در این مثال به‌خصوص، برای کودک توضیح دهید وظیفه معلم قضاوت کردن نیست؛ بلکه باید به یادگیری بچه‌ها کمک کند. بنابراین، فرزندتان باید ذهنیت منفی‌اش را با یک فکر مثبت جایگزین کند و به‌جای جمله قبلی بگوید: «روخونی من ضعیفه؛ اما معلمم کمک می‌کنه بهتر بشم.»
۳. فرزندتان را با مهارت‌های حل مسئله آشنا کنید
کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی معمولا تلاش می‌کنند از قرار گرفتن در هر موقعیت استرس‌زایی اجتناب کنند. ممکن است در نگاه اول انجام این کار بی‌ضرر به‌نظر برسد. اما در طولانی‌مدت میزان تنش را افزایش میدهد. در واقع، روش درست این است که مهارت‌های حل مسئله را به فرزندتان آموزش دهید تا در طول زندگی بتواند با ترس، اضطراب و نگرانی‌های گوناگون کنار بیاید یا مشکل را به‌طور اساسی و ریشه‌ای برطرف کند. برای مثال، اگر کودک‌تان از صحبت کردن در جمع می‌ترسد، تشویق‌اش کنید این کار را در خانه و در مقابل آینه تمرین کند. به‌تدریج می‌توانید از این تمرینات فیلم‌برداری کنید. سپس، از فرزندتان بخواهید آن را تماشا کند. به مرور، کودک را تشویق کنید در هنگام صحبت کردن چهره‌های دوستانه را پیدا کند و با آن‌ها تماس چشمی برقرار کند.
۴. مهارت‌های دوست‌یابی فرزندتان را تقویت کنید
طبیعتا شما نمی‌توانید برای فرزندتان دوست پیدا کنید. اما می‌توانید کمک‌اش کنید مهارت‌های دوست‌یابی خود را بهبود بخشد. برای این منظور، لازم است از روش الگوسازی و ایفای نقش استفاده کرده و به کودک‌تان کمک کنید با همسالان‌اش احساس آرامش کند.
۵. از افراد متخصص کمک بگیرید
اگر احساس می‌کنید اضطراب اجتماعی کودک توانایی او را برای حضور در مدرسه، معاشرت با همسالان یا سایر زمینه‌های عملکردی مختل می‌کند، وقت آن است که از یک فرد متخصص کمک بگیرید. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، خوشبختانه این اختلال با کمک یک شخص حرفه‌ای و همچنین، از طریق تمرین در منزل به‌سادگی قابل درمان است.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم کلیه نکات مهم را در رابطه با اختلال اضطراب اجتماعی کودک با شما در میان بگذاریم و روش‌های مقابله با آن را برایتان بازگو کنیم. نظر شما چیست؟ آیا فرزند شما هم با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کند؟ خودتان چطور؟ شما برای غلبه بر این مشکل چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
