تقویت مهارت‌ها و قابلیت‌های مختلف فرزندان از مهم‌ترین وظایفی است که برعهده پدر و مادرها و مربیان قرار دارد. گوش کردن هم یکی از مهارت‌های مهمی است که اگر به‌صورت فعالانه انجام شود می‌تواند مسیر موفقیت بچه‌ها را هموارتر کند. در این مطلب، قصد داریم درباره آموزش مهارت گوش دادن به کودک برایتان صحبت کنیم. با «بامامانا» همراه باشید.
چرا آموزش مهارت گوش دادن به کودک اهمیت دارد؟
گوش دادن یکی از مهارت‌های آموختنی و مهمی است که به پیروی از دستورالعمل‌ها، دریافت اطلاعات، یادگیری و تجزیه‌وتجلیل مسائل کمک می‌کند. با استفاده از این قابلیت، بچه‌ها می‌توانند توانایی‌های دیگرشان را هم پرورش دهند و دنیای اطراف‌شان را به بهترین شکل ممکن درک کنند. این امر موجب ارتقا فکری و رشد و توسعه فردی و اجتماعی آن‌ها می‌شود.
آموزش مهارت گوش دادن به کودک دارای چه مراحلی است؟
برای موفقیت در امر آموزش این مهارت لازم است کلیه مراحل زیر با دقت و به‌طور مجزا تقویت شوند:
۱. لازم است کودک بتواند صداهای اطراف را به‌صورت کاملا غیر ارادی بشنود و آن‌ها را به شکل منفرد و جداگانه تشخیص دهد.
۲. فرزندتان باید بتواند حواس‌اش را متمرکز کند و با دقت و به‌صورت ارادی صداهای اطراف را بشنود.
۳. لازم است بچه توانایی دریافت آگاهانه دستورالعمل‌های صوتی را پیدا کند.
۴. کودک‌تان باید بتواند صداها و گفته‌ها را به‌صورت مجزا پردازش کرده و مفهوم آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل کند.
انواع مختلف گوش دادن چیست؟
۱. گوش دادن حاشیه‌ای
گوش کردن حاشیه‌ای به‌معنای شنیدن صداهایی است که در متن زندگی جریان دارند و به‌صورت مستقیم کودک را خطاب قرار نمی‌دهند. شنیدن این قبیل صداها معمولا با دقت و از روی اراده انجام نمی‌گیرد. برای مثال، ممکن است وقتی کودک در حال بازی است صدای موسیقی، صدای تلویزیون یا صدای صحبت‌های پدر و مادرش را بشنود.
۲. گوش دادن با دقت
صداهایی وجود دارند که مستقیما بچه را خطاب قرار می‌دهند و لازم است با دقت شنیده شوند. برای مثال، وقتی کودک در کلاس‌های مختلف شرکت می‌کند باید به شکل دقیق و با تمرکز کامل صحبت‌های معلم‌اش را دنبال کند.
۳. گوش دادن فعالانه
گوش کردن فعالانه به‌معنای شنیدن، پاسخ دادن و تعامل با گوینده است که به درک متقابل منتهی می‌شود. گوش دادن فعالانه را می‌توان از مهم‌ترین قابلیت‌هایی دانست که به کودک کمک می‌کند با دیگران ارتباط برقرار کند.
۴. گوش دادن انتقادی
گوش کردن انتقادی به‌معنای تلاش برای تجزیه‌وتحلیل، ارزیابی و درک مفاهیمی است که شخص مقابل با کودک در میان می‌گذارد.
چند تمرین برای آموزش مهارت گوش دادن به کودک
• برای فرزندتان شعر بخوانید و داستان‌گویی کنید
خواندن شعر و قصه‌گویی از روش‌های بسیار مناسبی است که به ایجاد تمرکز و تقویت گوش دادن انتقادی کودک کمک می‌کند. برای بالا بردن سطح دقت و تمرکز بچه، پیشنهاد می‌کنیم در خلال داستان‌گویی پرسش‌هایی را مطرح کنید یا از او بخواهید ادامه داستان را حدس بزند. به این ترتیب، می‌توانید توجه فرزندتان را به قصه جلب کنید. در ضمن، خوب است از کودک بخواهید با شما هم‌آواز شود و شعرها و ترانه‌ها را با صدای بلند بخواند.
• با کودک بازی کنید
بازی کردن معمولا شامل قواعد و مقرراتی است که باید رعایت و دنبال شوند. در حین بازی، لازم است دستورالعمل‌ها را یک به یک برای فرزندتان تشریح کرده و از او بخواهید با دقت آن‌ها را به خاطر داشته باشد. به این ترتیب، توانایی گوش دادن با دقت را در فرزندتان تقویت می‌کنید.
• با فرزندتان فیلم و کارتون ببینید
تماشای فیلم و کارتون علاوه بر سرگرم کردن کودک می‌تواند توانایی گوش کردن با دقت و همچنین، گوش دادن انتقادی را در او تقویت کند. برای این منظور، خوب است روند داستان را به شکل دقیقی دنبال کرده و از فرزندتان بخواهید بخش‌هایی از آن را برایتان تعریف کند یا نظرش را درباره اتفاقات آن بگوید.
• کودک را تشویق کنید که صداهای طبیعی اطراف را بشنود
در طول روز به‌طور منظم و برای مدت چند دقیقه، فرزندتان را تشویق کنید به صداهای طبیعی اطراف گوش کند. با حوصله، منبع هر یک از صداها را به کودک معرفی کنید. به این ترتیب، به فرزندتان کمک می‌کنید اصوات پیرامون‌اش را شناسایی کند.
• واژه‌های بی‌معنی را تکرار کنید
فهرستی از یک سری واژه‌های بی‌معنی درست کنید و طی یک بازی جذاب و سرگرم‌کننده آن‌ها را در مجموعه‌های سه‌تایی یا پنج‌تایی (بسته به توانایی کودک) برای فرزندتان بخوانید. حالا از او بخواهید، کلمات بی‌معنی را درست مانند شما تکرار کند. این تمرین به تقویت حافظه، تمرکز و دقت بچه‌ها کمک می‌کند.
• از فرزندتان بخواهید گفتههایتان را اصلاح کند
یک داستان کوتاه را در نظر بگیرید و برخی کلمات بی‌ربط و بی‌معنی را در آن بگنجانید. داستان را برای فرزندتان بخوانید و از او بخواهید واژه‌های نادرست یا بی‌معنا را پیدا کند. انجام این کار علاوه بر تقویت تمرکز به بهبود شنیدن انتقادی کمک می‌کند.
• از کودک بخواهید دستورالعمل‌ها را اجرا کند
در طول روز کارهای گوناگونی را به‌همراه فرزندتان انجام داده و دستورالعمل‌های مختلفی را در اختیارش قرار دهید. یادتان باشد، دستورات شما باید محترمانه، ساده، کوتاه، واضح، عملی و براساس توانایی‌های بچه باشند. برای مثال، از او خواهش کنید لیوان را بردارد و داخل سینک قرار دهد؛ یا تخت‌خواب‌اش را مرتب کند؛ عروسک‌اش را از روی زمین بردارد؛ و بسیاری موارد مشابه دیگر.
استراتژی‌هایی که آموزش مهارت گوش دادن به کودک را ساده‌تر می‌کنند
۱. فرزندتان را به نام صدا بزنید
استفاده از نام مستعار و اصطلاحات دوست‌داشتنی در هنگام تعامل با بچه‌های کوچک رایج است. اما وقتی نوبت به گوش دادن می‌رسد، خوب است او را به نام صدا کنید. این روش موثری است که توجه بچه را به شما جلب می‌کند و به او می‌فهماند که باید به گفتههایتان دقت کند.
۲. خودتان را هم قد و قواره فرزندتان کنید
برای آن که مهارت گوش دادن و همچنین، اهمیت پیروی از دستورات را به فرزندتان آموزش دهید لازم است به او نشان دهید که برای‌اش ارزش و احترام قائل هستید. پایین آمدن تا سطح کودک و هم‌قد و قواره او شدن یکی از روش‌‌هایی است که به شما کمک می‌کند ارتباط موثرتری را با فرزندتان برقرار کنید. چرا که از موضع بالا با او صحبت نکرده و تلاش می‌کنید گفته‌های همدیگر را در شرایطی برابر بشنوید.
۳. با فرزندتان تماس چشمی برقرار کنید
برقراری تماس چشمی یکی از روش‌های موثری است که تمایل برای گوش دادن به حرفهایتان را در بچه‌ها افزایش می‌دهد. با انجام این کار، همه توجه و تمرکز بچه را جلب کرده و ارتباط قوی‌تری را با او برقرار می‌کنید.
۴. حرکات و حالات چهره‌تان را تغییر دهید
کودکان نوپا معنای بسیاری از واژه‌ها و عبارات را نمی‌دانند. به همین دلیل است که در بسیاری از مواقع با شنیدن صحبت‌ها و دستوالعمل‌ها ممکن است گیج شوند. این‌جاست که استفاده از حرکات و حالات چهره می‌تواند پیام شما را روشن‌تر کرده و درک‌شان را برای بچه ساده‌تر کند.
برای مثال، وقتی سرتان را تکان می‌دهید یا پیشانی‌تان را در هم می‌کشید به کودک می‌فهمانید که انتظار دارید کاری را متوقف کند. در عوض، زمانی‌که چهره‌تان باز و خندان می‌شود، فرزندتان می‌فهمد در حال تشویق کردن او هستید. مجموعه این موارد به افزایش دقت و تمرکز بچه کمک کرده و برقراری ارتباط را برای‌اش ساده‌تر می‌کند.
۵. از فرزندتان انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید
آموزش مهارت گوش دادن به کودک باید با سن او و توانایی‌های‌اش هماهنگی داشته باشد. برای مثال، شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید یک کودک نوپا همه حرفهایتان را درک کرده و از تمامی دستورات‌تان پیروی کند.
۶. پیام‌های‌تان را خلاصه کنید
هر چه پیام شما کوتاه‌تر و مختصرتر باشد، احتمال این‌که کودک آن را درک کند و به آن گوش دهد بیشتر می‌شود. صحبت‌ها و دستورات طولانی و پیچیده باعث سر رفتن حوصله بچه شده و تمرکز او را مختل می‌کنند. به این ترتیب، او دیگر به حرفهایتان گوش نمی‌دهد و نمی‌تواند دستورالعمل‌های شما را دنبال کند.
۷. از تمجید و تشویق به‌طور موثر استفاده کنید
استفاده از کلمات و عبارت مناسب برای تحسین کودک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. برای مثال، اگر دائما به کودک بگویید «تو بچه خوبی هستی» یا «کار خیلی خوبی انجام دادی» در واقع به کار خوب یا ویژگی قابل تحسین‌اش اشاره‌ای نکرده‌اید. این روند در طولانی‌مدت موجب تقویت حس خودشیفتگی در کودک می‌شود. به‌علاوه، او در نهایت نمی‌تواند بفهمد چه رفتاری کرده که مستحق تمجید بوده است. برای جلوگیری از این موضوع، لازم است در هر موقعیتی به‌طور خاص به نقاط قوت کودک اشاره کنید. انجام این کار، به تقویت مهارت گوش دادن کودک کمک کرده و موجب می‌شود، انتظارات شما را بهتر بشناسد.
۸. برای فرزندتان ارزش و اعتبار قائل باشید
ارزش و اعتبار قائل شدن برای بچه به‌معنای تسلیم شدن در برابر همه خواسته‌های او نیست. وقتی بچه‌ها احساس می‌کنند حرف‌شان شنیده و درک می‌شود، تمایل بیش‌تری به همکاری با شما و گوش دادن به حرفهایتان نشان می‌دهند. برای این منظور، خوب است با دقت به صحبت‌ها و خواسته‌های فرزندتان گوش کرده و حتی در صورت موافق نبودن با آن‌ها تکرارشان کنید.
برای مثال، بعد از شنیدن حرف‌های کودک به او بگویید: «متوجه شدم عزیزم. می‌خوای الان بستنی بخوری ولی نمیشه چون دیر وقته. ناراحتی‌ات رو درک می‌کنم. فردا بعد از نهار می‌تونیم با هم بستنی بخوریم.» به این ترتیب، نه تنها تسلیم خواسته غیرمنطقی فرزندتان نشده‌اید بلکه گوش دادن فعالانه و با دقت را به او یاد داده‌اید. در ضمن، این پیام را به فرزندتان منتقل کرده‌اید که برای او و خواسته‌اش ارزش و اعتبار قائلید.
۹. زمزمه کردن را امتحان کنید
زمزمه کردن خواسته‌ها، دستورالعمل‌ها و حرف‌ها یکی از روش‌های موثری است که به تقویت مهارت گوش دادن کودک کمک می‌کند. برای این منظور، پیشنهاد می‌کنیم با فرزندتان تماس چشمی برقرار کرده و صحبت‌هایتان را درست به شکلی برای‌اش زمزمه کنید که انگار رازی را با او در میان می‌گذارید. انجام این کار موجب افزایش دقت و تمرکز بچه می‌شود و احتمال حرف‌شنوی او را بیشتر می‌کند.
۱۰. حرفهایتان را با آواز به گوش فرزندتان برسانید
موسیقی ابزار قدرتمندی است که به افزایش دقت و تمرکز بچه کمک می‌کند. در مواقعی که حس می‌کنید فرزند نوپای شما به دستورات‌تان گوش نمی‌دهد می‌توانید آن‌ها را با آواز برایش‌اش تکرار کنید. این روش سرگرم‌کننده‌ای است که هم به بهبود خلق‌وخوی فرزندتان کمک می‌کند و هم احتمال حرف‌شنوی او را افزایش می‌دهد.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان از روش‌ها و تمریناتی گفتیم که روند آموزش مهارت گوش دادن به کودک را ساده‌تر می‌کنند. در عین حال، تلاش کردیم شما را با مراحل گوش کردن و انواع مختلف آن آشنا کنیم. نظر شما چیست؟ شما چگونه این قابلیت را در فرزندتان تقویت می‌کنید؟ از چه راهکارهایی استفاده می‌کنید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
