قصه‌خواندن قبل از خواب یکی از عادات فرزندپروری سنتی است که از گذشته‌های دور تاکنون ماندگار بوده است. متأسفانه در دنیای پرمشغله امروز، این عادت خوب اغلب قربانی کار و خستگی ما شده است. بااین‌حال، فواید قصه خواندن برای کودک قبل از خواب آن‌قدر زیاد است که اگر آنها را بدانید، هرگز در تبدیل آن به روتین خواب کودک تردید نمی‌کنید. اگر دوست دارید با این مزایا آشنا شوید، این مطلب را بخوانید.
فواید قصه خواندن برای کودک قبل از خواب
بسیاری از پدرومادرها به‌خوبی می‌دانند که داستان‌خوانی قبل از خواب بخش مهمی از برنامه روزمره بچه‌هاست؛ اما تقریبا نیمی از آنها به‌دلیل کار و مشغله زیاد این کار را انجام نمی‌دهند. شاید اگر این افراد می‌دانستند این کار دقیقا چه مزایای بزرگی برای کودک دارد، هرگز آن را رها نمی‌کردند. درست است که این کار را می‌توان در هر ساعتی از روز انجام داد، اما قصه‌خواندن قبل از خواب مزایای خاصی برای کودک دارد. مخصوصا به این دلیل که در چنین موقعیتی، نیازی نیست کودک بر آموزش خواندن تمرکز کند و فقط باید گوش دهد و لذت ببرد. به این ترتیب می‌تواند قبل از غرق‌شدن در رویای خواب، به دنیای قصه سفر کند و از مزایای آن بهره‌مند شود. حال بیایید ببینیم فواید قصه خواندن برای کودک قبل از خواب چیست.
۱. پیوند کودک را با شما محکم‌تر می‌کند
فرزندتان در هر سنی که باشد، نیاز دارد زمانی شما را تمام‌وکمال برای خودش داشته باشد. اگر شب‌ها قبل از خواب برای او قصه بخوانید، می‌توانید پیوندتان را با او محکم‌تر کنید. مخصوصا اگر شاغل هستید و این ارتباط درطول‌روز کمتر اتفاق می‌افتد. تحقیقات نشان می‌دهند بسیاری از والدین قبول دارند که قصه‌خواندن قبل از خواب آنها را به فرزندان‌شان نزدیک‌تر می‌کند.
قبل از خواب شبانه کودک آرامش دارد؛ بنابراین وقتی برایش کتاب می‌خوانید، زمان مناسبی برای نوازش و ایجاد پیوندی محکم‌تر بین خودتان ایجاد می‌کنید. این مانند خاطره‌ای تا همیشه باقی می‌ماند و بعدها خودش هم این کار را برای فرزندش انجام می‌دهد.
۲. مهارت خواندن کودک بهبود می‌یابد
بسیاری از والدین تصور می‌کنند که چون خودشان دارند برای کودک کتاب می‌خوانند، فرزندشان چیزی یاد نمی‌گیرد. این تصور اشتباه است. وقتی قبل از خواب برای کودک قصه می‌خوانید، مخصوصا زمانی که کودک به کتاب نگاه می‌کند، با دنبال‌کردن کلمات و تشخیص آنها در صفحه، می‌تواند مهارت خواندن را در خود بهبود ببخشد.
اگر کودکتان حوصله یا تمایل دارد، می‌توانید نوبتی پاراگراف‌ها یا صفحه‌های کتاب را بخوانید. این تمرین خوبی برای بهبود مهارت خواندن اوست.
۳. تخیل او را برمی‌انگیزد
تک‌شاخ‌ها، جانوران خیالی، پری‌ها و فرشته‌های مهربان در کتاب‌ها، جهان‌های کاملا جدیدی را به روی کودکان باز می‌کنند. چه واقعی چه خیالی، داستان خواندن برای کودکان قبل از خواب، آنها را به مکان‌هایی می‌برد که شاید در عالم واقعیت نتوانند به آنجا بروند.
کتاب‌ها درباره جهان به کودک می‌آموزند و تخیل او را تقویت می‌کنند. خواندن داستان‌های تخیلی شکاف‌های اطلاعاتی خاصی ایجاد می‌کند که کودک می‌تواند آنها را با تخیل خود پر کند. این موضوع الگوهای ذهنی خاصی را که برای پرورش خلاقیت ضروری هستند تحریک می‌کند.
۴. زمینه گفتگو را فراهم می‌کند
اگر حتی یک‌بار برای کودکتان کتاب خوانده باشید، متوجه می‌شوید که محال است کودک در حین کتاب‌خواندن از شما چیزی نپرسد، توضیحی نخواهد یا درباره چیزی که در آن اتفاق می‌افتد صحبت نکند.
وقتی شما برای کودک کتاب می‌خوانید، انواع پرسش‌های شگفت‌انگیز در ذهن او شکل می‌گیرند و زمینه را برای گفت‌وگو با شما فراهم می‌کنند.
دفعه بعدی که عجله دارید کتاب را تمام کنید و بروید، بهتر است درباره زمانی که به کتاب‌خواندن برای کودک اختصاص می‌دهید تجدیدنظر کنید. حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان برای این کار بگذارید. وقتی با کودک درحین مطالعه صحبت می‌کنید، بینش جالبی درباره نحوه عملکرد ذهن او به دست می‌آورید.
۵. دایره واژگان کودک را گسترش می‌دهد
آیا می‌دانید هرکودک قبل از اینکه خودش استفاده از یک کلمه را آغاز کند، باید ۱۲ بار آن را بشنود؟ خواندن داستان قبل از خواب، کودک را با کلمات جدید آشنا می‌کند؛ مخصوصا آنهایی که هرشب یک کتاب تکراری را درخواست می‌کنند.
ازآنجاکه شما برای کودک کتاب می‌خوانید، باید با صدای بلند این کار را انجام دهید. خواندن با صدای بلند گوش کودکان را به شنیدن کلمات بیشتر وامی‌دارد و به آنها می‌آموزد چطور با روش‌ها و کلمات جدید دنیای اطرافشان را توصیف کنند. البته فقط واژگان نیستند؛ نحوه استفاده از آنها در جمله، قافیه‌ها، ریتم‌ها و الگوی خواندن، به آنها کمک می‌کند مهارت بیشتری در خواندن، نوشتن و صحبت‌کردن کسب کنند.
۶. هوش هیجانی آنها را بهبود می‌بخشد
کتاب‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند با احساساتی که برایشان سخت است کنار بیایند. داستان‌های قبل از خواب راهی برای تمرین گفت‌وگو درباره موقعیت‌های دشوار هستند؛ زیرا به این ترتیب کودک متوجه می‌شود که تنها نیست و کسانی هم هستند که با مشکلات و احساسات مشابه او مواجه شده‌اند.
کتاب‌ها فرصتی به کودکان می‌دهند تا درباره موضوعات دشوار، مثل بیماری یکی از اعضای خانواده، صحبت کنند و ساختار چنین گفت‌وگوهایی را یاد بگیرند. اینکه از کجا شروع کنند یا چطور احساسات خود را شرح دهند. همچنین با کمک واژگان عاطفی گسترده‌تر، بهتر می‌توانند احساسات خود را بیان کنند و از ایجاد مشکلات هیجانی که در هنگام مقابله با احساسات ناشناخته سراغشان می‌آید جلوگیری کنند.
۷. به استقلال آنها کمک می‌کند
این که تصور کنید کتاب‌خواندن شما برای فرزندتان باعث تنبلی او می‌شود و بعدها دیگر خودش کتاب نخواهد خواند، اشتباه محض است.
اگر شما طوری کتاب بخوانید که برایش لذت‌بخش باشد، آنها به مطالعه مستقل بیشتر ترغیب می‌شوند؛ بنابراین چه بهتر که قصه‌خواندن قبل از خواب را انجام دهید. با این روش می‌توانید کودکان را عاشق کتاب کنید.
کودکانی که از سنین پایین بیشتر با کتاب و داستان سروکار داشته باشند، در آینده تمایل بیشتری به مطالعه خواهند داشت. بعد از آن هم در بزرگ‌سالی، برای فرزندان خودشان کتاب خواهند خواند.
۸. کیفیت خواب کودک بهبود می‌یابد
وقتی قبل از خواب برای کودک کتاب می‌خوانید، فعالیت مغز او شروع به کندشدن می‌کند و سطح کورتیزول بدنش کاهش می‌یابد. این به کودک احساس آرامش می‌دهد و باعث می‌شود روی افکار و پچ‌پچ‌های ذهنش تمرکز نکند. با چنین آرامشی، کودک راحت‌تر می‌خوابد و کیفیت خوابش بهبود می‌یابد.
مطالعه در کنار یک چراغ‌خواب کوچک، باعث می‌شود مغز کودک شروع به ترشح ملاتونین کند که ماده‌ای ضروری برای خواب راحت است. بنابراین حتما داستان‌خواندن را در برنامه خواب فرزندتان بگنجانید.
۹. سلامت روانی آنها بهبود می‌یابد
در جوامع پرمشغله امروزی، بحران سلامت روان در بین کودکان هم بسیار رایج است. حتی دانش‌آموزان دبستانی هم مستثنا نیستند و تعداد قابل‌توجهی از آنها اضطراب و استرس شدیدی، مخصوصا درهنگام امتحانات، تجربه می‌کنند.
تحقیقاتی که مؤسسه نشنال لتریسی تراست (National Literacy Trust) انجام داده است، نشان می‌دهد ارتباط عمیقی بین مطالعه و سلامت ذهنی وجود دارد. قصه‌خواندن قبل از خواب می‌تواند به کودکان آرامش دهد و با بهبود کیفیت خواب، به کاهش سطح استرس و درنتیجه بهبود سلامت هیجانی آنها کمک کند.
شخصیت‌های داستانی می‌توانند الگوهایی برای کودک باشند که به تقویت مهارت‌های او در مقابله با موقعیت‌های دشوار و ایجاد اعتمادبه‌نفس کمک کنند. کودکانی که مطالعه می‌کنند، شادتر، سالم‌تر، همدل‌تر و خلاق‌تر هستند.
۱۰. به آرامش هردوی شما کمک می‌کند
تصور نکنید داستان‌خواندن برای کودکان فقط به خود آنها آرامش می‌دهد. در پایان یک روز شلوغ، وقتی برای کودکتان داستان می‌خوانید، می‌توانید حداقل برای دقایقی همه آن مشکلات روزمره را رها کنید. این به خود شما هم کمک می‌کند هرگونه استرس و تنشی که در روز اتفاق افتاده است فراموش کنید و با آرامش شما و کودکتان، سایر اعضای خانواده هم آرامش خواهند داشت.
۱۱. باعث رشد مغزی کودک می‌شود
تحقیقات عصب‌شناسی نشان می‌دهد هنگامی‌که والدین برای کودک کتاب می‌خوانند، با او به‌صورت کلامی تعامل برقرار می‌کنند. به همین دلیل بچه‌ها زودتر از آنچه ممکن است در یادگیری پیشرفت می‌کنند و سریع‌تر در مهارت‌های زبانی مسلط می‌شوند. تصاویر الکترونیکی ثبت‌شده از مغز کودکانی که مرتبا برایشان کتاب خوانده‌اند با سایر کودکان، این است که سطوح متفاوتی از فعالیت در نواحی پردازش کلامی مغز آنها مشاهده می‌شود. بنابراین خواندن یک داستان قبل از خواب می‌تواند به رشد مغزی کودک کمک شایانی کند.
۱۲. رفتارهای مثبت را در او تقویت می‌کند
تحقیقات نشان داده‌اند مطالعه برای کودک مخصوصا تا قبل از ۳سالگی، تأثیر قابل‌توجهی در مهار بیش‌فعالی و پرخاش‌گری او دارد.
۱۳. مهارت‌های شناختی او افزایش می‌یابد
مدت‌ها قبل از آن‌که کودک حرف‌زدن را بیاموزد، با شنیدن صدای شما هنگام کتاب‌خواندن اطلاعات مربوط به زبان را جذب می‌کند. بعد از آن زمانی که مدرسه می‌رود و تحصیلات خود را آغاز می‌کند از این مهارت شناختی که به دست آورده است به‌خوبی بهره خواهد برد.
پیشنهادهایی برای والدین درباره قصه خواندن برای کودک قبل از خواب
کتاب‌خواندن را به روتین هرشب تبدیل کنید
بسیاری از والدین برخی از وظایف خود را در شلوغی روزمره نادیده می‌گیرند و کتاب خواندن قبل از خواب برای کودک یکی از آنهاست. اگر بتوانید قصه‌خواندن را به نوعی روتین هرشب تبدیل کنید و آن را مانند مسواک‌زدن بخشی از برنامه خواب کودک بدانید، بعد از مدتی به روالی تبدیل می‌شود که به‌شکل خودبه‌خود انجامش می‌دهید.
بااین‌حال، اگر گاهی نتوانستید انجامش دهید، از سایر اعضای خانواده خواهش کنید این کار را انجام دهند. همسرتان، خواهر و برادر، پدربزرگ یا مادربزرگ یا هرکس دیگری که از کودک مراقبت می‌کند می‌تواند جایگزین مناسبی باشد. اگر امکانش نیست و نتوانستید یکی‌دوشب این کار را انجام دهید، اشکالی ندارد. بعدا دوباره برنامه را ادامه دهید و روال را قطع نکنید.
حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای کودک کتاب بخوانید
زمان مطالعه بسته به سن و نیاز کودک می‌تواند متفاوت باشد. بااین‌حال حداقل ۱۵ دقیقه باید طول بکشد. اگر متوجه شدید به زمان بیشتری نیاز دارد، این زمان را طولانی‌تر کنید.
تا نوجوانی هم می‌توانید این کار را ادامه دهید
کارشناسان توصیه می‌کنند این کار را تا نوجوانی فرزندتان حتی محدود به یکی دو شب در هفته ادامه دهید. معمولا بسیاری از کودکان که والدین آنها از بدو تولد برایشان کتاب خوانده‌اند، این فعالیت را چنان جذاب می‌یابند که تا نوجوانی هم دوست دارند آن را ادامه دهند.
اصلا به این فکر نکنید که دیگر خودش بزرگ شده است و می‌تواند بخواند، گوش‌دادن به قصه‌ای که فردی دیگر بلند می‌خواند با داستانی که خود او زیر لب می‌خواند با هم تفاوت دارند و هریک مزایای خاصی به کودک ارائه می‌دهند. اگر این کار به نوعی روال تبدیل شود، فرزندتان حتی در نوجوانی هم گاهی تمایل خواهد داشت برایش کتاب بخوانید.
با لحنی جذاب کتاب بخوانید
وقتی کتاب می‌خوانید آن را با لحنی جذاب و سرگرم‌کننده بخوانید که توجه کودک به شما جلب شود. اگر انشاوار بخوانید یا کتاب‌های طولانی با زبانی پیشرفته‌تر انتخاب کنید، حوصله‌اش سر می‌رود و خواندن شما هم خودتان را خسته خواهد کرد هم او را.
هر وقت کودک چیزی پرسید پاسخ دهید
یکی از کارهای نادرستی که برخی از والدین درهنگام کتاب‌خواندن برای کودک انجام می‌دهند این است که وقتی کودک درحین کتاب‌خواندن آنها سؤالی می‌پرسد، عصبانی می‌شوند. انتظار دارید وقتی برایش قصه می‌خوانید او ساکت بماند و فقط گوش دهد؟ آیا فکر می‌کنید باید با کتاب‌خواندن شما چشم‌هایش سنگین شود و بخوابد؟ این طرزفکر اشتباه است. کتاب لالایی نیست؛ شما قرار است با قصه‌خواندن برای کودک با او تعامل برقرار کنید و خودش ممکن است در حین خواندن خوابش ببرد یا بعد از اتمام قصه، وقتی رفتید بخوابد. بنابراین، هرجا چیزی پرسید یا تصویری نظرش را جلب کرد، خواندن را متوقف کنید و به سؤال او پاسخ دهید. این کار در بیان افکار و احساسات به کودک کمک می‌کند.
اجازه دهید کتابش را خودش انتخاب کند
بگذارید کودک خودش تصمیم بگیرد چه کتابی برایش بخوانید. می‌توانید به او پیشنهاد دهید ولی انتخاب با اوست. حتی اگر هرشب یک کتاب تکراری را می‌خواهد، مخالفت نکنید. اتفاقا با تکرار الگوها و کلمات و جملات می‌تواند آنها راحت‌تر به خاطر بسپارد. این کار به بهبود مهارت منطقی در آنها می‌انجامد و بعدها در مدرسه به‌دلیل همین مشاهده ساختارها و الگوها برای درک توالی‌های مختلف به‌شیوه‌ای منطقی، در ریاضیات عملکرد بهتری خواهد داشت.
کلام پایانی
اگر تاکنون هرگز پیش نیامده است که شب‌ها برای فرزندتان کتاب بخوانید و حالا با خواندن این مطلب احساس ناامیدی می‌کنید که دیگر دیر شده است، خبر خوشحال‌کننده‌ای به شما می‌دهیم و آن این است که همین امشب هم می‌توانید شروع کنید. تحقیقات انجام‌شده روی مغز دو گروه از کودکان، آنهایی که والدین آنها از بدو تولد برایشان کتاب خوانده بودند و آنهایی که هرگز به مطالعه قبل از خواب عادت نداشتند، نشان داد که فعالیت مغزی این کودکان تفاوت آشکاری باهم دارد. پس از اینکه محققان به‌مدت هشت‌هفته، روزی یکی‌دوساعت برای کودکان گروه دوم قصه خواندند، متوجه شدند که فعالیت مغزی آنها به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت و به فعالیت مغزی کودکان گروه اول نزدیک شد. بنابراین همین امشب شروع کنید و هرشب برای فرزندتان قصه بخوانید تا او هم از فواید قصه خواندن برای کودک قبل از خواب بهره‌مند شود.
شما از کدام دسته والدین هستید؟ آیا قبل از خواب برای کودکتان قصه می‌خوانید؟ به‌نظر شما چطور می‌توان این کار را راحت‌تر به نوعی روتین تبدیل کرد؟ اگر راهکارهایی دارید، لطفا در دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
