به جرات می‌توان گفت همه والدین به‌طور پیوسته برای شادی و موفقیت فرزندان‌شان تلاش می‌کنند. با این حال، بعضی از بچه‌ها دائما در حال قهر کردن و غر زدن هستند. در این مطلب، قصد داریم دلایل قهر کردن کودکان و روش برخورد با این مشکل را بررسی کنیم. با «بامامانا» همراه باشید.
مفهوم قهر کردن کودکان چیست؟
قهر کردن نوعی واکنش بی‌صدا و رایج است که در رفتارهای روزمره بسیاری از کودکان و نوجوانان دیده می‌شود. بچه‌هایی که دائما قهر می‌کنند به‌طور معمول خلق‌وخوی خوبی ندارند و احساسات خود را از این طریق ابراز می‌کنند. در واقع، این‌کار یک واکنش منفی است که آن‌ها در برابر اتفاقات و تعاملات ناخوشایند دنیای اطراف‌شان نشان می‌دهند.
بچه‌ها از قهر به‌عنوان ابزاری برای ابراز عصبانیت، ناخشنودی، ناامیدی و بسیاری دیگر از احساسات منفی استفاده می‌کنند. در برخی از کودکان، این رفتار حتی می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال شخصیتی و خلقی قابل توجه باشد. برای والدین و دیگر مراقبان و سرپرستان کودک بسیار ضروری است که تسلیم قهر بچه‌ها نشوند. یادتان باشد نشان دادن هر گونه واکنش تشویقی یا تنبیهی در برابر این رفتار می‌تواند وضعیت را بدتر کند و موجب تکرار آن از سوی کودک شود.
مهم‌ترین دلایل قهر کردن کودکان چیست؟
• هنوز نمی‌توانند احساسات‌شان را در قالب کلمات بیان کنند
بچه‌های کوچک‌تری که هنوز نمی‌توانند به‌طور دقیق از کلمات استفاده کنند و منظورشان را برسانند معمولا از بذخلقی یا قهر کردن برای بیان ناخشنودی و نارضایتی‌شان استفاده می‌کنند.
• از برقراری ارتباط می‌ترسند
گاهی اوقات، کودک واژگان لازم برای بیان احساسات‌اش را دارد، اما به دلیل ترس از والدین سخت‌گیر از ابراز نظرات‌اش خودداری می‌کند. در چنین شرایطی، او احساس می‌کند قهر کردن روشی ایمن‌تر است که با استفاده از آن می‌تواند نارضایتی خود را اعلام کند.
• فاقد هوش عاطفی و هیجانی هستند
هوش عاطفی یا هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهایی است که به بیان احساسات منفی به شیوه‌ای مثبت و سالم کمک می‌کند. بچه‌هایی که از هوش هیجانی کافی برخوردار نیستند معمولا نمی‌توانند احساسات‌شان را شناسایی و ابراز کنند. بنابراین، به روش‌های منفی از قبیل قهر، داد و فریاد و حتی گریه و زاری متوسل می‌شوند.
• می‌خواهند جلب توجه کنند
برخی از بچه‌ها به هر قیمتی که شده می‌خواهند توجه والدین را به خودشان جلب کنند. بنابراین، حتی با بروز رفتارهای منفی تلاش می‌کنند شما را متوجه خودشان کنند. در واقع، این دسته از کودکان فقط می‌خواهند با اطرافیان‌شان تعامل داشته باشند.
• می‌خواهند به خواسته‌شان برسند
اگر شما هم از آن دسته پدر و مادرهایی هستید که با دیدن چشم‌های اشک‌آلود و قیافه غم‌انگیز کودکتان تسلیم می‌شوید باید منتظر قهر و بد ادایی‌های بیشتر فرزندتان باشید. این ابزار قدرتمندی است که بچه‌ها از آن برای کنترل کردن عواطف والدین و رسیدن به خواسته‌های‌شان استفاده می‌کنند.
راهکارهای مقابله با قهر کردن کودکان چیست؟
• واکنش نشان ندهید
نشان دادن هرگونه واکنشی نسبت به قهر کودکان بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌توانید مرتکب شوید. اگر فرزندتان دائما بد ادایی می‌کند، احتمالا به این دلیل است که می‌داند با انجام این‌کار می‌تواند شما را تسلیم کند. وظیفه شما این است که روش‌های دیگری را برای ابراز احساسات به او بیاموزید. با این حال، زمانی‌که قهر کرد باید این رفتار او را نادیده بگیرید. یادتان باشد وقتی بچه بد ادایی می‌کند نشان دادن هر واکنشی اعم از تنبیه یا تسلیم در واقع نوعی توجه به حساب می‌آید و قدرت او را چند برابر می‌کند.
اگر در هنگام بروز این رفتار فرزندتان را تنبیه یا سرزنش کنید احتمالا موجب شدت گرفتن عصبانیت او خواهید شد. این امر به تکرار این فرآیند منتهی می‌شود. از سوی دیگر، اگر در مقابل قهر بچه تسلیم شوید و به این رفتار با پاداش و نوازش پاسخ دهید او شرطی می‌شود و یاد می‌گیرد خواسته‌های‌اش را از همین طریق ابراز کند. بنابراین، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که بدون توجه به این رفتار نادرست اجازه بدهید تا هر وقت که می‌خواهد با شما قهر باشد. به این ترتیب، او کم‌کم یاد می‌گیرد که با چنین ترفندهایی به خواسته‌اش نخواهد رسید و از شما پاسخی دریافت نخواهد کرد. بنابراین، پس از مدتی این عادت ناپسند را ترک می‌کند.
• به کودکان کمک کنید تا احساسات‌شان را به شیوه دیگری ابراز کنند
در شرایط عادی و وقتی فرزندتان بداخلاقی نمی‌کند، مدتی زمان صرف کرده و روش‌های جایگزین قهر و بد ادایی را به او یاد بدهید. به کودکتان بگویید، به جای غر زدن، ناله کردن یا هر واکنش منفی دیگری می‌تواند درباره احساسات‌اش صحبت کرده و خشم‌اش را با به‌کار بردن کلمات تخلیه کند. واضح است که این کار باید با حفظ احترام و ادب متقابل انجام گیرد. یعنی، بچه باید یاد بگیرد که بدون توهین کردن می‌تواند عصبانیت و احساسات منفی را در قالب واژگان ابراز کرده و مشکلات‌اش را به‌صورت موثر و پایه‌ای حل کند. در اصل، لازم است فرزندتان را به‌وضوح متوجه کنید که تحت هیچ شرایطی از قهر کردن نتیجه‌ای نمی‌گیرد و باید روشی سالم‌تر و سازنده‌تر را برای اظهار نارضایتی خود پیدا کند.
• به فرزندان‌تان آزادی بیان بدهید
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، بعضی از بچه‌ها از برقراری ارتباط و صحبت کردن می‌ترسند. در عوض، آن‌ها به‌تدریج یاد می‌گیرند با قهر و بداخلاقی نظرات‌شان را ابراز کنند. ایجاد فضایی آرام، باز و مثبت برای تبادل افکار و بیان عقاید به روش غیر پرخاشگرانه بهترین راهکار برای حل این مشکل است. به‌عنوان والدین کودک شما وظیفه دارید به او آموزش بدهید که قهر کردن یک شیوه منفعلانه برای ابراز احساسات است و نتیجه دلخواه را به‌دنبال نخواهد داشت. به فرزندتان اطمینان دهید که در صورت رعایت ادب و احترام می‌تواند عقاید خود را بیان کرده و مخالفت‌های‌اش را اظهار کند. منظور این است که بدون سرزنش کردن بچه، محیطی امن و مطمئن را فراهم کنید و از طریق ایجاد حس راحتی و امنیت به او اجازه بدهید احساسات‌اش را با شما به‌اشتراک بگذارد.
• به او کمک کنید با شما و دیگران ارتباط برقرار کند
ایجاد فضای گفتمان سازنده و آموزش نحوه صحبت کردن در مواقع ناخشنودی از روش‌های مفید و اثرگذاری است که اغلب در برابر کودکان بزرگ‌تر کارساز است. اما با توجه به محدود بودن دایره واژگان بچه‌های کوچک در سنین پیش دبستانی، ترغیب آن‌ها برای برقراری ارتباط کلامی کار دشواری است. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم به فرزند خردسال‌تان کمک کنید تا چند کلمه کلیدی مانند «غمگین» و «عصبانی» را یاد بگیرد تا در مواقع ضروری بتواند حالات و احساسات‌اش را بشناسد و برای شما بیان کند. همچنین، نحوه برخورد با این احساسات را هم به او یاد بدهید تا نگرش مثبتی به رویدادهای زندگی داشته باشد.
در عین حال، شما می‌توانید با استفاده از روش‌های غیر کلامی با فرزندتان ارتباط برقرار کرده و این روند را به او آموزش دهید. برای مثال، به‌محض آن‌که متوجه عصبانیت بچه شدید نام او را صدا بزنید و حالت قهر او را تقلید کنید. سپس، با کمک انگشتان‌تان وضعیت لب‌های خودتان را به لبخند تغییر دهید. انجام مداوم این‌کار می‌تواند بچه را تحت تاثیر قرار دهد. واضح است که این روند همیشه کارساز نخواهد بود. با این حال، امتحان کردن آن ضرری نخواهد داشت.
• به مسائل و مشکلات فرزندان‌تان دقت کنید
در بسیاری از مواقع، قهر یک واکنش انفعالی منفی نسبت به تنش‌هایی است که در زندگی شخصی کودک وجود دارند. بنابراین، لازم است شما وقایع مربوط به بچه را بررسی کنید و اطمینان یابید که تحت فشار و استرس نباشد. گاهی اوقات، توقعات بیش از اندازه والدین می‌تواند عامل اصلی ایجاد اضطراب برای کودک باشد. پس، بهتر است انتظارت‌تان از او را کاهش داده و اجازه بدهید به اندازه کافی تفریح و بازی کند. در مجموع، همه عوامل استرس‌زای اطراف او را بررسی کرده و کمک کنید میزان اضطراب‌اش کم‌تر شود.
• به خواب و خوراک کودکان توجه کنید
کمبود خواب و مواد مغذی به شکل قابل توجهی می‌تواند موجب نوسانات خلقی شود. بنابراین، لازم است اطمینان حاصل کنید که فرزندتان سبک زندگی سالم و فعالی دارد، خوب می‌خوابد و غذای سالم و کافی را دریافت می‌کند. یادتان باشد، آسایش و سلامت جسمانی تضمین کننده سلامت روح و روان خواهد بود.
• از روش روزنگاری کمک بگیرید
استفاده از روش روزنگاری و نوشتن خاطرات و احساسات در یک دفترچه از روش‌های خوبی است که به کاهش عصبانیت و بدخلقی در بچه‌های بزرگ‌تر کمک می‌کند. خوب است فرزندتان را تشویق کنید که مشکلات و درگیری‌های ذهنی‌اش را در دفترچه‌ای یادداشت کند. نوشتن احساسات می‌تواند کمک مناسبی برای غلبه بر حس‌وحال منفی باشد. استفاده از این روش می‌تواند خشم کودک را کاهش دهد.
• با همسرتان و دیگر مراقبان کودکان هماهنگ باشید
به خاطر داشته باشید، هر دوی والدین و همچنین، دیگر مراقبان و سرپرستان کودک اعم از پرستار یا پدربزرگ و مادربزرگ باید روش‌ها و راهکارهی مشابهی را در مقابله با قهر و بد ادایی او پیش بگیرند. نکته مهم‌تر این‌که همه این افراد باید در رویکردشان ثابت قدم باشند. فرض کنید شما برای غلبه بر بداخلاقی فرزندتان نسبت به قهر او بی‌تفاوت می‌مانید و واکنشی نشان نمی‌دهید؛ با این حال، همسر شما یا پدربزرگ و مادربزرگ بچه به‌محض بد ادایی او را نوازش کرده و خواسته‌های‌اش را برآورده می‌کنند. در چنین شرایطی، رویکرد تربیتی شما کاملا بی‌نتیجه خواهد ماند.
سخن آخر
در این مطلب، علاوه بر مفهوم قهر کردن کودکان از دلایل انجام این کار و راهکارهایی گفتیم که به بهبود این رفتار ناخوشایند کمک می‌کنند. نظر شما چیست؟ آیا چنین فرآیندی را تجربه کرده‌اید؟ از چه روش‌هایی برای مقابله با آن استفاده می‌کنید؟ چگونه به فرزندتان کمک می‌کنید تا رویکرد سالم‌تری را در برابر اتفاقات اطراف‌اش پیش بگیرد؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
